Người Mường ở Hoà Bình có câu “Nhất Bi, nhì Vang, tam Thàng, tứ Động” để chỉ về những vùng đất trù phú, nơi cư trú của người Mường Hoà Bình. Mường Vang – Mường Vó nằm ở huyện Lạc Sơn cách trung tâm thành phố Hoà Bình hơn 60 km về hướng nam. Nơi đây từ ngàn xưa những bản Mường đã tạo nên những nét văn hoá vừa đặc trưng của người Mường. Một trong những nét riêng ấy phải kể đến nét ẩm thực “Bánh Uôi” hay còn gọi là “Bánh tình yêu”.
Bánh Uôi của người Mường Vang - Mường Vó được làm đúng vào dịp kỷ niệm ngày 19/8 Cách mạng tháng Tám thành công, Người Mường Vang - Mường Vó gọi đây là cái tết thứ hai, tết Bánh Uôi. Trước cách mạng tháng tám, cái tết thứ hai của đồng bào Mường Vó được tổ chức vào rằm tháng 7 nhưng sau khi cách mạng tháng tám thành công đồng bào đã lấy ngày 19/8 làm ngày tết thứ hai của bản Mường để tưởng nhớ về tổ tiên, công lao của những anh hùng cách mạng đã cống hiến cho quê hương. Đây cũng là dịp để những người con xa quê trở về đoàn tụ bên mâm cơm ấm cúng cùng với gia đình, làng bản. Bạn sẽ rất ấn tượng khi được xem người Mường Vang - Mường Vó làm bánh Uôi, nhất là khi giữa tiếng gà gáy sáng khắp các bản Mường, ngoài trời còn trong sương thì ở khắp bản tiếng chày giã gạo bập bùng như một dàn hợp xướng lúc trầm lúc bổng. Tôi đã được xem người Mường Vang làm bánh và cảm nhận ở đó sự độc đáo không chỉ bởi nét văn hoá ẩm thực rất riêng mà còn chứa nét đẹp của sức mạnh và sự đoàn kết cộng đồng.
Món bánh Uôi truyền thống của người Mường Vang - Mường Vó, được làm từ thứ gạo nếp nương thơm, dẻo mà người Mường trồng ở mảnh đất tốt nhất. Gạo khi đã giã thành bột mịn đem nhào nặn thành viên trắng mịn cỡ ngón tay cái người lớn, lăn đều với lạc hoặc vừng giã nhỏ. Đặt hai viên bánh vào hai đầu lá non của cây bương (loại cây họ tre, nứa có lá bản to và dẻo thường đâm lá vào mùa thu) quấn kín sao cho giữa hai viên bánh được tánh ra, dùng tay vặn chặt phần lá giữa hai viên bánh, xoắn hai đầu lá bương rồi buộc lại với nhau thành một kẹp bánh (có lẽ, vì thế bánh còn có tên là “Bánh tình yêu”).
Người Mường Vang đồ Bánh Uôi bằng “Cuốp” (Hông gỗ) một loại vật dụng được làm từ thân cây rừng mà chủ yếu làm bằng cây gạo, cây cọ hoặc cây mít, những loại cây gỗ mềm, không độc, dễ đục khi đồ bánh hay xôi không bị nứt, giữ được hương thơm và giá trị dinh dưỡng của gạo. Khi bánh chín đổ ra “Thúng trang”, quạt nguội, bánh vừa dẻo, mềm, lại dễ bóc bỏ lá gói. Cái ngon của bánh là giữ được hầu như trọn vẹn hương vị tự nhiên của lúa nếp nương quện với hương của lá bương và cái béo gậy của vừng, lạc. Cái thú vị của bánh là được làm rất nghệ thuật, rất vui vẻ, rất ấm cúng. Cũng là một món ǎn không chỉ làm ngon miệng lúc đó mà còn làm tươi tốt tâm hồn và tình nghĩa anh em, thôn bản.
