Theo đánh giá về khả năng đáp ứng nhu cầu đất san, lấp trên địa bàn tỉnh hiện tại tổng khối lượng trên 4,7 triệu m3 (đã được UBND tỉnh cấp phép và đang còn hiệu lực giấy phép). Bên cạnh đó, về nguồn cung từ các mỏ đã được quy hoạch, thời gian tới các mỏ sẽ tổ chức kế hoạch đấu giá quyền khai thác khoáng sản để phục vụ các dự án trong và ngoài ngân sách gồm 20 khu vực mỏ (diện tích 504,42ha, trữ lượng 140,77 triệu m3). Đối với các mỏ không đấu giá quyền khai thác khoáng sản để cung cấp nguyên vật liệu phục vụ xây dựng các công trình sử dụng ngân sách nhà nước (tổng 46 khu vực mỏ, trữ lượng trên 158 triệu m3) hiện UBND các huyện, thành phố, sở, ngành đang rà soát, tổng hợp để có cơ sở để tiến hành đấu giá, hoặc không đấu giá quyền khai thác khoáng sản. Nguồn cung từ đất dôi dư khi thi công các dự án, công trình được cấp có thẩm quyền phê duyệt có tổng khối lượng trên 7,3 triệu m3, khối lượng này cơ bản đã đáp ứng các dự án trọng điểm trên địa bàn tỉnh đang và đã triển khai.
Tuy nhiên, trên thực tế hiện nay, tỉnh đang triển khai nhiều dự án quan trọng, trọng điểm. Như Dự án đường nối từ đường Trần Hưng Đạo đến phường Dân Chủ kết nối với Quốc lộ 6; Dự án Đường kết nối thị trấn Lương Sơn - Xuân Mai, Hà Nội; Dự án Cao tốc Hòa Bình - Mộc Châu; Dự án Tuyến cáp treo Hương Bình (tại xã Phú Lão, huyện Lạc Thủy... Các dự án này đều có nhu cầu sử dụng đất san, lấp rất lớn. Tuy nhiên, tất cả các dự án trên đều đang gặp khó khăn trong việc bố trí nguồn đất đắp. Ví như dự án đường nối từ đường Trần Hưng Đạo đến phường Dân Chủ kết nối với Quốc lộ 6, sử dụng nguồn đất đắp từ nguồn đất dôi dư tại Cụm công nghiệp Chăm Mát - Dân Chủ. Tuy nhiên, tại thời điểm này dự án xây dựng Cụm công nghiệp Chăm Mát - Dân Chủ đang làm thủ tục về đất đai và xây dựng, chưa đủ hồ sơ để thực hiện việc cấp phép khai thác. Do vậy, để đáp ứng nhu cầu cung cấp đất đắp cho dự án cũng đang gặp một số khó khăn, vướng mắc. Hoặc như đối với dự án Đường kết nối thị trấn Lương Sơn - Xuân Mai, Hà Nội (giai đoạn 1). Theo nội dung đã được duyệt thì khối lượng đất san, đắp để phục vụ cho thi công khoảng 400.000m3. Thời gian qua Ban Quản lý dự án đầu tư xây dựng các công trình giao thông tỉnh đã phải tiến hành nhiều phương án để tìm kiếm các nguồn đất đắp cho công trình. Tuy nhiên, đến thời điểm này những khó khăn đó vẫn chưa được giải quyết triệt để.
Trước nhu cầu đất san, đắp cho các công trình dự án không chỉ trong tỉnh mà ở các địa phương lân cận là rất lớn. Trong khi đó, hiện tại toàn tỉnh chỉ có 4 tổ chức được cấp phép khai thác đất san lấp, dôi dư và bóc tầng phủ trong quá trình thực hiện dự án với trữ lượng rất hạn chế, thời gian khai thác ngắn, không đảm bảo nguồn cung cho thị trường. Trong khi đó, chưa có tổ chức, cá nhân nào được cấp phép khai thác mỏ đất san lấp với quy mô theo quy định của Luật khoáng sản. Dẫn đến tình trạng đơn vị được cấp phép khai thác chưa chấp hành, tuân thủ theo giấy phép được cấp. Có đơn vị khai thác vượt trữ lượng, phạm vụ được cấp, vận chuyển không đúng điểm đổ. Bên cạnh đó, tình trạng khai thác đất san lấp trái phép còn xảy ra phức tạp ở nhiều địa phương trên địa bàn tỉnh do công tác quản lý, bảo vệ tài nguyên khai thác chưa nghiêm, chưa hiệu quả. Mặt khác, một số đơn vị xin cấp phép khai thác đã đăng ký điểm đổ, điểm tập kết đất sau khai thác không đúng với nhu cầu thực tế để hoàn thiện hồ sơ cấp phép. Trong khi việc xác minh của cơ quan tham mưu cấp phép còn hạn chế. Xuất phát từ thực tế đó, vừa qua Tỉnh ủy, UBND tỉnh cũng đã triển khai một số giải pháp quan trọng, căn cơ để giải quyết tình trạng thiếu đất san, đắp cho các công trình, dự án trên địa bàn tỉnh. Một trong những giải pháp quan trọng được tỉnh chỉ đạo triển khai đó là ưu tiên dành mọi nguồn lực, đất san lấp dôi dư trong quá trình triển khai các dự án hay các điểm, mỏ khai thác đất san lấp dành cho các công trình, dự án trên địa bàn tỉnh.
Kết luận cuộc họp Ban chỉ đạo các dự án trọng điểm tỉnh bàn về giải pháp tháo gỡ khó khăn vật liệu đất đắp cho các công trình, dự án trọng điểm của tỉnh ngày 26/01/2024, đồng chí Nguyễn Phi Long, Ủy viên dự khuyết BCH TƯ Đảng, Bí thư Tỉnh ủy yêu cầu Ban cán sự đảng Ủy ban nhân dân tỉnh lãnh đạo Ủy ban nhân dân tỉnh chỉ đạo: Khẩn trương hoàn thiện các thủ tục theo quy định để cấp phép khai thác đất san lấp, đảm bảo có mỏ đất đắp để cung cấp cho các dự án đầu tư công trên địa bàn tỉnh, trong đó ưu tiên các dự án trọng điểm trong danh mục kế hoạch đầu tư công trung hạn giai đoạn 2021-2025 (lưu ý trách nhiệm của các chủ đầu tư thực hiện các thủ tục liên quan đến vật liệu đất san lấp trong quá trình lập dự án và triển khai dự án), các dự án đầu tư có vốn ngoài ngân sách Nhà nước thuộc danh mục các dự án trọng điểm của tỉnh. Các sở, ngành, Ủy ban nhân dân các huyện, thành phố, các Chủ đầu tư phối hợp thực hiện và quy trách nhiệm trong việc chậm thực hiện thủ tục cấp phép khai thác đất san lấp.
Lựa chọn một số mỏ đất (mỏ thương mại) cần thiết để đấu giá quyền khai thác, trong đó ưu tiên các chủ đầu tư đã có dự án đầu tư vốn ngoài ngân sách Nhà nước thiếu nguồn đất đắp đang đầu tư xây dựng trên địa bàn tỉnh được tham gia đấu giá quyền khai thác các mỏ đất (Lưu ý các điều kiện, đối tượng tham gia đấu giá, trình tự, thủ tục thực hiện đấu giá quyền khai khác các mỏ đất phải đảm bảo theo đúng quy định của pháp luật hiện hành). Tăng cường công tác quản lý giá vật liệu xây dựng trên địa bàn tỉnh. Tăng cường công tác quản lý tài nguyên khoáng sản làm vật liệu xây dựng thông thường trên địa bàn tỉnh, đặc biệt là khai thác vật liệu đất đắp, cát, mỏ đá; tiếp tục rà soát việc thực hiện các quy định của pháp luật đối với các mỏ khai thác khoáng sản làm vật liệu xây dựng thông thường; xử lý nghiêm những hành vi vi phạm đối với các mỏ khai thác không tuân thủ các quy định của pháp luật, làm ảnh hưởng đến cảnh quan, môi trường.
Tăng cường công tác quản lý, xử lý vi phạm trong việc khai thác đất dư thừa để làm đất san lấp khi cải tạo mặt bằng, san hạ cốt nền trên địa bàn tỉnh; các chủ đầu tư dự án có đất dôi dư phải thực hiện cung cấp đất đắp cho các công trình, dự án trên địa bàn tỉnh theo đúng quy định. Xử lý nghiêm các vi phạm, gây thất thoát tiền của Nhà nước trong việc mua, bán đất san lấp thực hiện các dự án đầu tư công. Đẩy mạnh công tác tuần tra, kiểm soát hoạt động vận chuyển đất san lấp trên địa bàn tỉnh; xử lý nghiêm các chủ đầu tư có hành vi gây thất thoát đất san lấp, các phương tiện vận chuyển đất trái phép ra ngoài tỉnh; trường hợp vận chuyển đất ra ngoài tỉnh phải thực hiện theo đúng quy định hiện hành và có đồng ý chấp thuận của Ủy ban nhân dân tỉnh Hòa Bình và địa phương nơi tiếp nhận nguồn đất san lấp./.
