Theo Sở Xây dựng tỉnh Hòa Bình, để tránh tình trạng đốt lò gạch thủ công ảnh hưởng đến môi trường sống của nhân dân xung quanh địa bàn, hiện nay trên địa bàn tỉnh đã có nhiều đơn vị chuyển đổi sản xuất từ lò gạch thủ công sang sản xuất theo quy mô công nghiệp. Thời gian qua, tỉnh đã tạo điều kiện để thu hút các dự án đầu tư nhà máy gạch tuynel sản xuất gạch ngói công nghệ tiên tiến. Một số dự án áp dụng công nghệ mới, sử dụng nguyên liệu là đất đồi, giảm ô nhiễm môi trường đã mang lại những thay đổi theo hướng tích cực và đạt được những kết quả đáng kể. Tuy nhiên do năng lực tài chính còn hạn chế, nhu cầu xây dựng ở những vùng sâu, xa còn nhỏ nên những lò gạch thủ công này vẫn còn tồn tại. Hơn nữa việc xóa bỏ lò gạch thủ công lâu nay mới chỉ dừng lại ở việc xử phạt nhưng ở mức răn đe nên các chủ lò gạch vẫn tiếp tục sản xuất gạch gây ảnh hưởng đến môi trường là không tránh khỏi. Hiện nay trên địa bàn vẫn tồn tại hơn 80 lò gạch thủ công với sản lượng hàng năm đạt khoảng 76 triệu viên. Điều đáng nói là những lò gạch thủ công này đang là nỗi bức xúc của nhiều người dân xung quanh mỗi khi đôt lò.
Tại huyện Tân Lạc hiện vẫn còn hơn 20 lò gạch thủ công đang hoạt động, nhiều nhất là ở xã Quý Hậu và xã Mãn Đức. Tại xã Mãn Đức, hiện nay vẫn tồn tại khu sản xuất gạch thủ công tại thôn Tân Phong trên diện tích gần một ha. Theo phản ánh của nhân dân, khu sản xuất này có ba gia đình mở tổ hợp sản xuất gạch xây dựng với chín lò hoạt động, chất đốt là than củi và than đá. Vào thời cao điểm của mùa khô khu vực này tấp lập như một công trường. Theo lãnh đạo địa phương, khu sản xuất này mỗi năm cung ứng ra thị trường từ 5-7 triệu viên gạch, đồng thời giải quyết việc làm cho thường xuyên cho hơn 40 lao động phổ thông với mức thu nhập từ 1,5 đến 2 triệu đồng/người/tháng. Mặc dù hiệu quả kinh tế mang lại cho chủ lò gạch và người dân trong vùng là khá quan trọng nhưng hệ lụy của nó để lại cho môi trường cũng không hề nhỏ, đất bị cày sới, khí độc hại gây ô nhiễm môi trường ảnh hưởng đến sức khỏe của nhân dân trong vùng, nhiều diện tích hoa màu bị khói lò đốt cháy hoặc giảm năng suất.
Trước thực trạng các lò gạch thủ công hoạt động gây ô nhiễm môi trường tại các vùng dân cư, UBND huyện đã có công văn yêu cầu các xã, thị trấn thực hiện triệt để lệnh cấm sản xuất gạch, ngói, đất sét nung bằng lò gạch thủ công. Đồng thời chỉ đạo các cơ quan chức năng cùng phối hợp chính quyền các địa phương có lò gạch thủ công tổ chức họp dân và các chủ lò gạch bàn phương án giải quyết tối ưu vừa bảo đảm sản xuất, giải quyết việc là cho lao động địa phương, bảo đảm vệ sinh môi trường. Nhưng trên thực tế, các chủ lò gạch đã bỏ qua lệnh cấm với lý do đầu tư chuyển đổi công nghệ mới mất nhiều kinh phí, nguồn đất phục vụ sản xuất đã cạn kiệt, năng lực, trình độ để vận hành lò mới chưa có. Chủ lò gạch Đặng Văn Sơn ở thôn Tân Phong xã Mãn Đức huyện Tân Lạc cho biết, thực tế thì nguồn đất đang sản xuất đã cạn kiệt, gia đình không đủ điều kiện để vay số vốn lớn để chuyển đổi sang lò sản xuất công nghệ hiện đại nên đành phải sản xuất gạch thủ công. Chúng tôi cũng biết sản xuất gạch theo kiểu thủ công ảnh hưởng đến môi trường, ảnh hưởng đến nhân dân nhưng cũng không biết làm thế nào để thay đổi được.
Cũng tại huyện Kim Bôi vẫn còn tồn tại nhiều lò gạch thủ công đang hoạt động, trong đó tại xã Kim Tiến nhiều lò gạch thủ công vẫn đang được đầu tư thêm về cơ sở vật chất và các hạng mục để tiếp tục hoạt động gây bất bình trong nhân dân. Chúng tôi có mặt tại xóm Đồi I, xã Kim Tiến, tận mắt chứng kiến những lò gạch thủ công nhả khói trắng đục, mùi nồng nồng bay theo chiều gió làm ô nhiễm môi trường gần như toàn bộ xóm Đồi I. Theo những người dân nơi đây, cả xóm có hơn 130 hộ gia đình nhưng có đến hơn 70 hộ gia đình bị ảnh hưởng trực tiếp từ khói của lò gạch. Để giải quyết vấn đề này, huyện Kim Bôi đang thực hiện đồng bộ một số giải pháp như kết hợp với cảnh sát môi trường, Sở Khoa học và Công nghệ kiểm tra nồng độ trong khói bụi từ các lò gạch, quản lý và giám sát chặt chẽ các lò gạch, tài nguyên đất để có thể thực hiện cưỡng chế và đóng cửa các lò gạch thủ công theo đúng văn bản mà Thủ tướng chỉ đạo.
Đa số các chủ lò gạch thủ công trên địa bàn tỉnh Hòa Bình năng lực tài chính còn hạn chế, nguồn cầu ở những vùng sâu, vùng xa rất nhỏ lẻ nên việc chuyển đổi sang lo gạch hiện đại ống đứng còn nhiều gian nan. Hiện tại các lò gạch thủ công trên địa bàn tỉnh vẫn đang “nhả” khói gây ô nhiễm môi trường xung quanh. Mong muốn thực hiện theo quyết định của Chính phủ nhưng vẫn còn nhiều nan giải vì các lò gạch thủ công vẫn cố tình hoạt động, kiếm thêm thu nhập. Trao đổi với chúng tôi về vấn đề này, ông Trần Hồng Quang, Giám đốc Sở Xây dựng tỉnh cho biết, thực hiện sự chỉ đạo của Thủ tướng Chính phủ và Bộ Xây dựng chúng tôi cũng đã chỉ đạo phòng kinh tế hạ tầng ở các huyện, thành phố rà soát các lò gạch thủ công còn đang hoạt động để có giải pháp xử lý dứt điểm. Tuy nhiên việc xóa bỏ lò gạch thủ công trên địa bàn cũng cần triển khai các phương án đồng bộ. Trong đó cần chú trọng hỗ trợ về vốn và kỹ thuật để các cơ sở sản xuất gạch chuyển đổi công nghệ sản xuất thay thế lò gạch thủ công. Đồng thời tuyên truyền, vận động nhân dân chuyển đổi sang sử dụng vật liệu không nung. Bên cạnh đó, các cấp chính quyền địa phương cần kiên quyết hơn nữa việc tổ chức thực hiện, đẩy nhanh tiến độ xóa bỏ lò gạch thủ công trên địa bàn.
