Huyện Yên Thủy (Hòa Bình) hiện có khoảng 950ha diện tích trồng giống Bưởi Diễn. Trong đó, nhiều xã có diện tích trồng bưởi lớn như các xã: Bảo Hiệu, Yên Trị, Thị trấn Hàng Trạm nhưng nhiều nhất là xã Ngọc Lương với diện tích lên tới trên 450 ha (chiếm gần 1/2 diện tích toàn huyện).
Theo bà Bùi Thị Xanh, Phó Trưởng phòng Nông nghiệp huyện Yên Thủy cho biết: "Trồng giống bưởi Diễn đã được các hộ gia đình ở Yên Thủy tiến hành từ nhiều năm trước. Nhưng để đi vào đầu tư bài bản, khoa học thì chỉ dăm năm trở lại đây, đặc biệt là từ khi giống bưởi trên đất này có những lô hàng đầu tiên xuất khẩu sang Châu Âu, được thị trường quốc tế đón nhận."..., từ năm 2022 là năm đầu tiên Yên Thủy xuất được lô bưởi 11 tấn sang thị trường Anh. Năm 2023, Yên Thủy xuất được 50 tấn bưởi sang các nước Anh, CH Séc và đặc biệt đây cũng là năm đầu tiên, quả Bưởi trên đất Yên Thủy được thị trường Mỹ chấp nhận. "Để các nước Châu Âu và Mỹ chấp nhận tiêu thụ, không chỉ người nông dân mà cả những người làm công tác quản lý Nhà nước trong lĩnh vực nông nghiệp như chúng tôi cũng phải có sự thay đổi, cập nhật, để đáp ứng được các tiêu chí họ đưa ra. Như: Kích cỡ quả Bưởi họ đưa ra yêu cầu đồng đều, cỡ từ 9 lạng cho đến hơn 1kg, độ ngọt thanh, vị thơm, không có vị đắng, tép ít bị chảy nước, hình thức bên ngoài thì không bị rám nắng, không bị chấm quả... Với những yêu cầu khắt khe như vậy thì quy trình chăm bón phải hết sức tỉ mỉ và khoa học."
Cũng theo bà Bùi Thị Xanh, trong thời gian tới, trồng giống Bưởi Diễn vẫn là một hướng đi mang lại nhiều hi vọng cho những người nông dân huyện Yên Thủy. Tuy nhiên, người trồng phải thường xuyên tiếp cận và áp dụng công nghệ, khoa học kỹ thuật, đáp ứng tốt quy trình trồng theo tiêu chuẩn VietGAP, GlobalGAP. Đặc biệt, theo bà Xanh, để mang lại hiệu quả cao, người nông dân cần trồng bưởi theo hướng tổ chức hợp tác, cùng sinh hoạt và trao đổi trong các hợp tác xã còn nếu trồng tự phát, manh mún theo từng hộ thì rất khó đạt được hiệu quả, nhất là việc đáp ứng các tiêu chí của phía đối tác thu mua.
Xã Ngọc Lương, huyện Yên Thủy là xã có diện tích trồng Bưởi Diễn lớn nhất của huyện, với gần 500ha. Trong đó xóm Đại Đồng có 140 ha, đặc biệt có 31 ha đạt các tiêu chuẩn để xuất khẩu. Năm 2023, Đại Đồng đóng góp 50 tấn Bưởi xuất khẩu sang các nước như: Anh, Mỹ, CH Séc… Những ngày đầu năm 2024, ở xóm Đại Đồng, bà con nơi đây vừa kết thúc một vụ Bưởi, giờ là thời điểm chiết ghép và thụ phấn hoa, chuẩn bị cho một mùa Bưởi mới của năm 2024.
Ông Vũ Xuân Oanh, Giám đốc HTX Nông nghiệp Đại Đồng cho biết: "Trước đây, để tìm cây trồng gì vừa mang lại hiệu quả kinh tế, vừa phù hợp với đất đai thổ nhưỡng nơi này quả là rất khó. Gia đình tôi cũng đã mày mò từ cây Nhãn, cây Vải, cây Hồng... nhưng hiệu quả mang lại là không lớn. Đến năm 1998, tôi thử vận may ở cây Bưởi Diễn và thấy năng suất cao, giống cây phù hợp với vùng đồi núi bán sơn địa như Ngọc Lương". Nhưng để trồng cây Bưởi Diễn đi vào quy củ, tăng được năng suất, tiếp cận được với khoa học công nghệ, tìm được đầu ra cho cấy Bưởi thì mãi đến năm 2015 ông Oanh mới thực hiện được. Năm 2015, được sự động viên, hỗ trợ của chính quyền địa phương, Hợp tác xã Nông nghiệp Đại Đồng được thành lập với 62 thành viên, cùng nhau liên kết sản xuất, trao đổi kinh nghiệm trồng bưởi Diễn, hỗ trợ bao tiêu đầu ra sản phẩm. Đến nay, Hợp tác xã còn 29 thành viên với khoảng 31ha trồng Bưởi Diễn, cho sản lượng khoảng 800 tấn/năm, tiêu thụ tại các thị trường lớn như: Hà Nội, Hải Phòng, TP. Hồ Chí Minh. Đặc biệt, năm 2022, lần đầu tiên sản phẩm của ông và bà con Đại Đồng đã được xuất khẩu ra một nước Châu Âu.
Anh Nguyễn Minh Toàn, người có diện tích trồng bưởi lớn nhất xã Ngọc Lương với 5 ha chia sẻ: "Vườn của tôi vừa cung cấp trong nước lẫn xuất khẩu. Đặc biệt hai năm nay, khi quả Bưởi nơi đây tiếp cận được với thị trường nước ngoài đã mở ra một hướng đi rất hiệu quả cho người dân. Việc xuất khẩu Bưởi cũng kích cầu việc tiêu thụ sản phẩm trong nước. Người ta càng ngày càng biết đến giống Bưởi Diễn - Yên Thủy". Anh Toàn cũng cho biết: Việc quả Bưởi được xuất khẩu sang Anh, sang Mỹ, người nông dân Yên Thủy cũng được bước vào sân chơi chung với quốc tế thì bản thân mỗi gia đình đều phải có sự thay đổi để phù hợp, đáp ứng các tiêu chí chung đặt ra. "Điều thuận lợi là chúng tôi được sinh hoạt chung trong hợp tác xã. Từ khi tham gia vào hợp tác xã, bà con không những được hỗ trợ vay vốn sản xuất mà còn được hỗ trợ về phân bón, kỹ thuật chăm sóc, trồng cây Bưởi Diễn. Đặc biệt, không còn nỗi lo về đầu ra sản phẩm vì có thương lái vào thu mua tận nơi tại vườn, thậm chí có khách hàng còn đặt trước cả cây làm quà biếu. Hiện tại, hợp tác xã không có thành viên nào là hộ nghèo, mỗi hộ đều có hơn 1ha trồng Bưởi, thu nhập bình quân khoảng 200 triệu đồng/năm".
Với hộ gia đình ông Vũ Bá Linh (thôn Đại Đồng), gia đình ông có diện tích trồng Bưởi không lớn, chỉ gần hai mẫu nhưng năm vừa rồi, nhờ áp dụng khoa học công nghệ và cách thức chăm sóc, ông cũng thu về gần 200 triệu. Theo ông Linh, với cách tổ chức của hợp tác xã nông nghiệp, sự đồng hành của huyện và của tỉnh, hai năm vừa qua Bưởi lại tiếp cận được với thị trường quốc tế thì rất đáng để kì vọng, bài toán tình trạng "Được mùa mất giá, được giá mất mùa" thường xảy ra trước đây với bà con sẽ được giải quyết.
Một đại diện phòng Nông nghiệp huyện Yên Thủy khẳng định, việc xây dựng, phát triển vùng trồng giống Bưởi Diễn là một hướng đi đúng. "Chúng tôi sẽ tăng số lượng Bưởi xuất khẩu trong năm 2024. Huyện cũng vừa cấp thêm mã số vùng trồng và diện tích trồng theo tiêu chuẩn VietGAP, GlobalGAP". Cùng với việc phấn đấu đưa tiêu chí Bưởi từ sản phẩm từ OCOP 4 sao lên 5 sao trong năm 2024 của xã Ngọc Lương, rất đáng để kì vọng, giống bưởi Diễn sẽ trở thành cây chủ lực, giúp những người dân Yên Thủy vươn lên làm giàu trên chính mảnh đất của mình./.
