Suốt 23 năm qua, từ khi vận hành đến nay, đây là lần đầu tiên nước hồ Hòa Bình xuống thấp kỷ lục, thiếu hụt so với năm 2009 (năm hạn nặng nhất) đến cả chục mét nước” - ông Nguyễn Văn Thành, giám đốc Công ty Thủy điện Hòa Bình, buồn bã thông báo với chúng tôi chiều 9-9.

Chiều 9-9, khi chúng tôi có mặt tại hồ Hòa Bình, anh Nguyễn Văn Huân (xóm Tháu, xã Thái Thịnh, TP Hòa Bình) đang vớt củi trên lòng hồ nói: “Lúc trước chỉ đi vài ngày là kiếm được đầy thuyền củi, cũng chưa bao giờ đi quá vài chục cây số để vớt củi. Năm nay nước cạn, không có lũ nên không có củi, đi hai tuần về mới được một thuyền. Mọi năm một ôtô khoảng 14m3 củi giá 800.000 đồng nay lên 1,4 triệu đồng, biết là được giá nhưng cũng đành chịu, phải ngồi thuyền chờ nước lên”.
Thiếu nước vì lũ không về
Anh Huân cho biết mọi năm tàu thuyền ở bến này đậu kín để chở ngô từ Sơn La về và chở cát từ Hòa Bình lên Sơn La. Năm nay chỉ lèo tèo vài chiếc chờ nước lên để chở cát và ngô. Vừa rồi, đội tàu của cảng phải bán bớt tàu do nước quá cạn không chở được cát lên thủy điện Sơn La.
Ông Nguyễn Văn Thành cho biết đến 16g hôm qua, mực nước thực đo tại hồ Hòa Bình là 100,07m, trong khi đúng dịp này năm 2009 mực nước hồ là 109m, còn trung bình nhiều năm trước đạt tới 117m. Theo ông Thành, để toàn bộ tám tổ máy vận hành trơn tru theo đúng thiết kế thì lưu lượng nước về hồ phải đạt từ 2.400m3/giây trở lên. Nhưng thực tế từ đầu mùa lũ đến nay, lưu lượng nước về hồ lúc cao nhất cũng chỉ đạt 1.500-1.600m3/giây. Đặc biệt hơn, năm nay không có trận lũ nào đổ về hồ Hòa Bình.
Nước cạn, không có lũ, người vớt củi trên sông Đà phải bó gối chờ nước lên
Sản lượng điện thấp hơn năm 2009
Nước hồ cạn, lưu lượng giảm nên ảnh hưởng rất nhiều đến sản xuất điện. Ông Thành cho biết nếu năm 2009 nước đã cạn, lưu lượng giảm và sản lượng cũng đã giảm nhiều so với mọi năm, thì năm 2010 tình hình còn bi đát, nghiêm trọng hơn. Cụ thể, hết tháng 8-2009, sản lượng điện của Nhà máy thủy điện Hòa Bình đạt trên 5,6 tỉ kWh, thì sang năm 2010 do thiếu nước nên hết tháng 8-2010 tổng sản lượng điện cũng chỉ đạt 4,9 tỉ kWh.
Trao đổi với Tuổi Trẻ chiều cùng ngày, kỹ sư Hoàng Văn Lợi (phòng kỹ thuật) cho biết thêm mực nước hụt so với năm ngoái tương đương trên 2 tỉ m3 nước và lượng nước này đủ để sản xuất ra khoảng 500 triệu kWh điện. Còn tại thời điểm này, do thiếu nước nên mỗi ngày Nhà máy thủy điện Hòa Bình chỉ sản xuất 30-35 triệu kWh.
Về nguyên nhân, lãnh đạo Công ty Thủy điện Hòa Bình cho rằng từ năm 2009 đã ít mưa, thiếu nước, lại hạn hán nên kéo dài sự ảnh hưởng sang năm nay. Trong khi đó năm 2010 cũng hạn hán, đầu năm hồ phải ba lần xả nước chống hạn cho hạ lưu. Đặc biệt, do ảnh hưởng của El Nino nên năm 2010 rất ít mưa, lượng mưa thấp, mùa lũ không có trận lũ nào khiến hồ đã cạn càng thêm cạn. Hơn nữa, từ 15-5-2010 thủy điện Sơn La đã nút cống chặn dòng tích nước nhằm chuẩn bị cho việc phát điện tổ máy số 1 vào cuối năm nay nên nguồn nước thượng nguồn sông Đà đã bị chặn lại ở Sơn La, không còn đổ dồn về Hòa Bình nữa. Hiện thủy điện Sơn La đã đóng chín cửa, chỉ còn để ba cửa đưa nước xuống Hòa Bình.
Như vậy, nguồn nước dùng để chạy tám tổ máy phát điện chỉ trông chờ vào nguồn nước trong hồ chứa, lượng nước từ 3/12 cửa của thủy điện Sơn La và lượng nước bổ sung rất nhỏ từ các suối đổ ra sông Đà từ Sơn La về Hòa Bình.
Mức nước hồ Hòa Bình tích được vào thời điểm tháng 9-2010 so với các năm trước