Nằm trên diện tích Khu bảo tồn hiện có 28 thôn bản, 2.606 hộ với 11.207 nhân khẩu, chủ yếu là người Tày sinh sống. Do phong tục tập quán, mỗi năm ở các xã quanh khu bảo tồn có hàng chục nóc nhà sàn được dựng mới, tiêu thụ hàng trăm mét khối gỗ tốt từ khu bảo tồn. Cho dù quy định với rừng đặc dụng là nghiêm cấm khai thác gỗ nhưng bằng cách này hay cách khác, đồng bào vẫn tìm cách đáp ứng nhu cầu thiết yếu về chỗ ở, nên việc hạ gỗ trong rừng về làm nhà vẫn diễn ra. Bên cạnh đó, đời sống người dân còn khó khăn, đặc biệt là thiếu đất sản xuất nên một số hộ vẫn lén lút phát nương lấn đất vào rừng bảo tồn…
Ông Đào Hữu Lợi, Trưởng BQL Khu bảo tồn thiên nhiên Phu Canh chia sẻ: Trước thực trạng tài nguyên rừng đang bị đe dọa nghiêm trọng cùng tâm lý thờ ơ của người dân địa phương. Điều mà chúng tôi trăn trở nhất chính là làm sao có cơ chế, chính sách tạo sinh kế, cải thiện cuộc sống cho người dân. Vì vậy, Ban Quản lý đã đề xuất với cấp trên xây dựng các mô hình sinh kế nhằm nâng cao đời sống người dân sống xung quanh khu bảo tồn; phát triển các ngành nghề tiểu thủ công nghiệp nhằm giải quyết việc làm khi hết vụ. Diện tích đất canh tác ít, vì vậy chính quyền đã xác định chăn nuôi là là hoạt động quan trọng mang lại thu nhập cho bà con, đồng thời cung cấp hàng hóa tại chỗ, đáp ứng nhu cầu tiêu dùng thị trường và cải thiện cuộc sống. Bên cạnh đó, từ nguồn vốn Dự án 661 trong những năm qua, nhân dân 4 xã đã tích cực phát triển sản xuất lâm nghiệp. Bà con đã khoanh nuôi bảo vệ 7.158ha rừng phòng hộ xung yếu, trồng mới 837ha rừng, trong đó có 364ha rừng luồng cho hiệu quả kinh tế cao. Tập trung phát triển 113ha cây ăn quả, 181ha được cải tạo làm vườn tạp. Kinh tế ổn định, có bước phát triển, cũng vì thế mà tâm lý, nhận thức của người dân về bảo vệ rừng đã từng bước thay đổi.
Để người dân cùng tham gia giữ rừng, việc tuyên truyền đã được Ban quản lý phối hợp cùng chính quyền địa phương triển khai mạnh mẽ. BQL đã phối hợp với cấp ủy Đảng và chính quyền địa phương, tổ bảo vệ rừng thường xuyên tuần tra, kiểm tra rừng nhằm ngăn chặn các hành vi khai thác lâm sản trái phép ngay tại địa bàn. Để thay đổi nhận thức cũng như nâng cao ý thức bảo vệ rừng từ phía người dân, BQL khu bảo tồn đã áp dụng cách thức quản lý bảo vệ rừng mới theo hướng tăng cường sự tham gia của cộng đồng địa phương. Thông qua hình thức bỏ phiếu tại xóm đã bầu ra những người có uy tín, trách nhiệm để thay mặt xóm tham gia cùng chính quyền xã và cơ quan chức năng trong việc quản lý và phát triển rừng tại khu vực xóm. Nhờ sự tích cực của cán bộ kiểm lâm, sự phối kết hợp có hiệu quả với tổ tự quản bảo vệ rừng mà tình hình vi phạm rừng ở khu vực đã giảm hẳn. Bên cạnh đó, việc nhận thức cũng như thái độ của cộng đồng với vấn đề bảo vệ rừng đã hoàn toàn thay đổi so với trước đây. Nhiều vụ vi phạm đã được người dân báo cáo cho tổ bảo vệ rừng và lực lượng kiểm lâm đến ngăn chặn.
Đặc điểm địa hình Khu bảo tồn thiên nhiên Phu Canh là đồi, núi chia cắt mạnh, giao thông đi lại khó khăn. Nhưng với tinh thần trách nhiệm cao, yêu rừng, yêu nghề, tập thể cán bộ BQL Khu bảo tồn luôn bám sát địa bàn cơ sở nhằm ngăn chặn những hành vi khai thác lâm sản trái phép trên địa bàn. Ban Quản lý đã phối hợp với chính quyền 4 xã Đoàn Kết, Tân Pheo, Đồng Chum và Đồng Ruộng, thường xuyên lồng ghép các buổi họp tại các xóm để tuyên truyền các văn bản pháp luật của Nhà nước về lĩnh vực quản lý bảo vệ và phát triển rừng cho 12 thôn có ranh giới trong khu bảo tồn. Đồng thời xây dựng và củng cố 12 tổ đội quần chúng bảo vệ rừng tại 4 xã với 49 thành viên tham gia. Lãnh đạo đơn vị đã phân công cán bộ kiểm lâm xuống “nằm vùng” tại cơ sở, mỗi xã hai người. Mỗi cán bộ kiểm lâm phụ trách địa bàn xã đều phải tự xây dựng phương án và kế hoạch bảo vệ rừng - phòng chống cháy rừng; chủ động phối hợp với tổ đội quân chúng quản lý bảo vệ rừng ở xã, xóm tiến hành tuần tra, kiểm tra rừng, nhằm ngăn chặn các hành vi khai thác lâm sản trái phép ngay tại địa bàn; đồng thời xử lý các vụ vi phạm theo đúng thẩm quyền. Năm 2013 và 9 tháng đầu năm 2014, trong khu bảo tồn chỉ xảy ra 3 vụ vi phạm Luật bảo vệ và phát triển rừng, Ban quản lý kịp thời phát hiện, phá hủy một số lều lán, lập biên bản và tịch thu 7,3 m3 gỗ xung công quỹ nhà nước. Nhìn chung những năm gần đây công tác an ninh rừng tại Khu bảo tồn tương đối tốt, không để xảy ra vụ việc cháy rừng, không còn “điểm nóng” về khai thác và vận chuyển gỗ lậu. BQL khu bảo tồn thường xuyên có cán bộ trực 24/24h trong ngày, cùng chính quyền địa phương chủ động trong công tác phòng cháy chữa cháy rừng../.
